Cuộc chiến để được ly hôn

Chưa đầy hai tháng sau khi kết hôn năm 2021, Xie Yumei, sống ở Thành Đô, bắt đầu bị chồng bạo hành.

Trong hai năm tiếp theo, Xie Yumei đã 6 lần gọi báo cảnh sát nhờ can thiệp, đồng thời đề nghị hội phụ nữ giúp đỡ và đệ đơn ly hôn. Nhưng hết lần này đến lần khác, cô đều được khuyên nhẫn nhịn, còn cảnh sát thường không muốn can thiệp vào chuyện gia đình.

Tháng 4/2023, cô bị chồng đánh tới mức phải đi cấp cứu, bị đa chấn thương nội tạng. Xie mất thêm một năm nữa mới được ly hôn.

Xie Yumei nằm viện sau khi bị chồng đánh năm 2023. Ảnh: Sina

Ly hôn từng bị coi là cấm kỵ ở Trung Quốc bởi xã hội đặt nặng vai trò trung tâm của gia đình. Trong những năm gần đây, nhằm thúc đẩy tỷ lệ sinh trong bối cảnh xã hội già hóa và dân số suy giảm, nước này cũng đề cao chính sách "gia đình hòa hợp" và xã hội "thân thiện với hôn nhân, sinh nở".

Trung Quốc cũng cho rằng duy trì gia đình yên ấm là một yếu tố để đảm bảo ổn định xã hội, bởi những người đàn ông thất bại trong hôn nhân có thể bị coi là nguy cơ đe dọa an ninh trật tự. Cuối năm ngoái, Fan Weiqiu, một người đàn ông vì bất mãn sau khi ly hôn, đã lao xe vào đám đông ở thành phố Chu Hải, khiến 35 người chết, 43 người bị thương. Fan bị tử hình hồi tháng 1.

Luật cấm bạo hành gia đình có hiệu lực từ 2016 cho phép cảnh sát Trung Quốc cảnh cáo người có hành vi bạo hành nếu tiếp tục vi phạm. Chính quyền ghi nhận gần 100.000 quyết định cảnh cáo được ban hành năm 2023, nhưng cảnh sát thường ít khi can thiệp mạnh hơn.

Jeremy Daum, chuyên gia về gia đình Trung Quốc tại Đại học luật Yale, nhận định trong thực tế, lệnh cảnh cáo đôi khi được sử dụng để thay thế các biện pháp trừng phạt cứng rắn hơn như bắt giam người có hành vi bạo hành. "Quá chú trọng tới duy trì đoàn kết và hạnh phúc gia đình có thể dẫn tới việc sử dụng các giải pháp không bảo vệ toàn diện cho nạn nhân", Daum nói.

Với trường hợp các vợ chồng ra tòa ly hôn, thẩm phán thường ưu tiên hòa giải. 35% các phiên tòa ly hôn trong những năm gần đây đi tới phán quyết ly hôn. 20 năm trước, tỷ lệ này là 70%, theo Ethan Michelson, nhà xã hội học tại Đại học Indiana, Mỹ.

Theo báo cáo năm 2021 của công ty Luật Qianqian Bắc Kinh, nơi hỗ trợ pháp lý cho phụ nữ, trong số các vụ ly hôn được tòa án công bố từ năm 2017 đến năm 2020 mà nguyên đơn xin ly hôn vì bạo hành, 30% được chấp thuận. Trong số 1.073 vụ được nghiên cứu trong báo cáo, tòa án xác định 66 vụ có hành vi bạo hành gia đình và cho phép 50 người vợ trong số này ly hôn.

Michelson cho hay nhiều thẩm phán thường không xem xét lời kể hay bằng chứng của phụ nữ về bạo hành gia đình. Trong số hơn 100.000 phán quyết ly hôn từ 2017 tới 2023 mà ông phân tích, có ba vụ tòa ra phán quyết theo căn cứ về luật bạo hành gia đình.

Thời điểm Qu Yan đệ đơn ly hôn tại tỉnh Cam Túc năm 2022, bản ghi hình phiên tòa cho thấy cô đưa ra bằng chứng về việc chồng lấy dao rạch lên người và dội nước sôi làm bỏng cô, trong đó có ảnh chụp vết thương trên điện thoại, nhưng thẩm phán từ chối xem bằng chứng, hỏi cô có hiểu bạo hành gia đình nghĩa là gì không và khuyên rằng chuyện vợ chồng cãi vã là bình thường.

"Nhưng anh ta dùng dao tấn công tôi", Qu nói.

Thẩm phán trả lời: "Vợ chồng nào cũng có mâu thuẫn" và bác đơn ly hôn với lý do "đây không phải cách tốt nhất để giải quyết mâu thuẫn vợ chồng".

Trong một phiên tòa ly hôn khác được ghi hình, thông qua luật sư, người vợ trình hồ sơ của cảnh sát và bằng chứng chứng minh cô bị bạo hành nhiều năm. Người chồng thừa nhận nhiều lần đánh vợ và ngoại tình.

Tuy nhiên, tòa vẫn bác đơn ly hôn. "Hai vợ chồng vẫn có thể hòa giải", thẩm phán viết trong quyết định, cho hay người đàn ông đã hối lỗi. "Cả hai bên nên cân nhắc phương án có lợi cho gia đình và con cái".

Nếu một cặp vợ chồng đều đồng thuận chia tay, họ có thể nộp đơn ly hôn tại phòng dân chính địa phương. Nhưng nếu một bên đơn phương, người đó phải nộp đơn ra tòa. Theo Michelson, hơn 70% đơn ly hôn ra tòa có nguyên đơn là phụ nữ.

Từ năm 2021, các đôi vợ chồng ly hôn đồng thuận phải chờ 30 ngày hòa giải, sau đó là 30 ngày nữa để nhận quyết định ly hôn. Nếu một trong hai người thay đổi ý định trong 60 ngày này thì đơn ly hôn sẽ vô hiệu.

Số đơn đăng ký ly hôn tại các phòng dân chính địa phương năm 2024 tăng 1,1% lên 2,6 triệu, còn số đơn đăng ký kết hôn giảm 20,5% xuống còn 6,1 triệu cùng kỳ.

Xie Yumei kể lại nỗi đau bị chồng bạo hành trong chương trình của đài truyền hình Hà Nam hồi tháng 9/2024. Ảnh: Cqnews

Về phần Xie, người vợ bị bạo hành nhiều năm ở Thành Đô, làn sóng phản đối dữ dội bùng lên sau khi truyền thông đưa tin về cô, người đã kêu cứu khắp mạng xã hội vào tháng 6/2023. Bộ Công an Trung Quốc và những ban ngành liên quan cuối năm ngoái ban hành hướng dẫn yêu cầu cảnh sát theo dõi xem các quyết định cảnh cáo về bạo hành gia đình có được thực hiện nghiêm chỉnh không.

Xie cho biết đã rời Thành Đô, sử dụng số điện thoại của bạn để trốn chồng, nhưng anh ta vẫn tìm ra cô và một đêm, anh ta đợi cô ở ngoài ga tàu điện ngầm, tuyên bố đã dùng hệ thống camera giám sát mà chỉ cảnh sát mới có quyền sử dụng để tìm cô. Không rõ vì sao người chồng, là một doanh nhân, có được dữ liệu này.

Khi Xie đến tòa để xin lệnh bảo vệ và ly hôn, cô bị từ chối vì đơn xin ly hôn không có bản sao hộ khẩu của chồng, tài liệu mà cô không thể có vì đang đi trốn. Tối hôm đó, người chồng lại tìm thấy cô và lôi cô đến một phòng khách sạn, đánh đập suốt nhiều giờ.

"Tôi liên tục tự nhủ mình không được ngủ. Mình phải sống", Xie chia sẻ trên mạng xã hội.

Người chồng đưa cô đi viện sau khi một người trong khách sạn gọi báo cảnh sát. Xie phải đeo túi hậu môn nhân tạo và không thể ăn đồ cứng.

Tháng 5/2024, tòa án Thành Đô chấp nhận đơn xin ly hôn của Xie, đồng thời phán quyết cô được nuôi con gái. Cuối năm, một tòa án địa phương tuyên án 11 năm tù đối với chồng cũ của Xie vì tội ngược đãi và cố ý gây thương tích. Người chồng kháng cáo và chưa có kết quả.

Hồng Hạnh (Theo Wall Street Journal, AFP)