Thời cơ vàng để sáp nhập tỉnh

TP - Trao đổi với PV Tiền Phong, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, ông Trần Ngọc Chính cho rằng, nếu cứ duy trì 63 tỉnh, thành như hiện nay, trong đó có những địa phương diện tích rất nhỏ, dân số chỉ vài trăm nghìn người thì rất khó cho sự phát triển. Do đó, trước Đại hội XIV của Đảng là thời cơ vàng để nghiên cứu, thực hiện sáp nhập tỉnh; nếu bỏ lỡ, sau này việc sáp nhập sẽ khó khăn hơn.

Duy trì 63 tỉnh, thành rất khó phát triển

Tại Kết luận 126, Bộ Chính trị, Ban Bí thư giao Ban Cán sự Đảng Chính phủ phối hợp với các đơn vị có liên quan nghiên cứu việc sáp nhập tỉnh. Ông bình luận thế nào về việc này?

Việc Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu nghiên cứu định hướng việc sáp nhập tỉnh ở thời điểm này theo tôi là cần thiết và phù hợp. Vấn đề quan trọng bây giờ là nghiên cứu sắp xếp, sáp nhập thế nào cho hợp lý, khoa học, phù hợp, tạo động lực cho sự phát triển. Nếu chỉ căn cứ vào các tiêu chuẩn, tiêu chí về diện tích và dân số để quyết định sáp nhập thì chưa hẳn đã bảo đảm tính khoa học và phù hợp.

Tiền Phong Thành phố Vinh - Nghệ An 1

Thành phố Vinh - Nghệ An

Kể từ khi thống nhất đất nước, chúng ta đã nhiều lần thực hiện việc sáp nhập, chia tách tỉnh. Ở thời điểm đó, do kinh tế còn hạn chế, giao thông đi lại khó khăn, công nghệ thông tin chưa phát triển; quản trị hành chính chưa đáp ứng được yêu cầu nên phải chia tách tỉnh để thuận tiện cho công tác quản lý, thúc đẩy sự phát triển. Nhìn chung, các tỉnh sau khi được chia tách, sáp nhập đều có sự phát triển, tốc độ đô thị hóa được đẩy nhanh, tạo ra diện mạo mới rất rõ ràng cho các địa phương. Ví dụ, trước đây khi tỉnh Hải Hưng chưa được tách ra thì thành phố Hải Dương phát triển rất tốt, còn thị xã Hưng Yên thuộc tỉnh Hưng Yên khá hạn chế. Sau khi tách, diện mạo thành phố Hưng Yên phát triển nhanh và không ngừng đổi mới. Tương tự khi chưa tách tỉnh Hà Bắc, thành phố Bắc Giang phát triển, thị xã Bắc Ninh thì phát triển hạn chế hơn. Nhưng sau khi tách ra, thành phố Bắc Ninh phát triển rất nhanh chóng, đến nay đã trở thành đô thị loại 1.

Sau một thời gian phát triển, cũng đến lúc chúng ta phải đặt lên bàn cân để nghiên cứu sáp nhập tỉnh nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy, tạo ra động lực phát triển mới. Nếu cứ duy trì 63 tỉnh, thành như hiện nay, kết quả tinh gọn bộ máy đang diễn ra mới chỉ đạt được hiệu quả một phần, trong đó có những địa phương diện tích rất nhỏ, và có những địa phương dân số chỉ có trên 300.000 người rất khó cho sự phát triển. Vì thế, lúc này, trước Đại hội XIV của Đảng là thời cơ vàng để nghiên cứu, thực hiện việc sáp nhập tỉnh. Nếu chúng ta bỏ lỡ thời cơ này, việc sáp nhập sau này sẽ trở nên khó khăn hơn.

Việc xem xét sáp nhập tỉnh ở thời điểm này có gì thuận lợi, theo ông?

Thời điểm trước, khi chia tách tỉnh, cả nước không có kilômét đường cao tốc nào, nay chúng ta đã có hàng nghìn cây số và đặt ra mục tiêu phấn đấu, hết năm 2025, cả nước có 3.000 km đường bộ cao tốc. Bên cạnh đó, sân bay cũng được xây mới và cải tạo, nâng cấp nhiều hơn. Vì vậy, việc đi lại rất thuận lợi và nhanh chóng. Đặc biệt, với sự phát triển khoa học công nghệ như vũ bão, sự xuất hiện của AI, môi trường điện tử không biên giới, chính quyền số sẽ giúp cho việc thực hiện các thủ tục hành chính giữa chính quyền và người dân hết sức thuận lợi…

Tiền Phong 1

“Ngoài tiêu chuẩn, tiêu chí về diện tích, dân số, Quốc hội cũng ban hành Quy hoạch tổng thể Quốc gia với 6 vùng kinh tế - xã hội, rồi lập quy hoạch các tỉnh… Đây là dữ liệu đầu vào hết sức quan trọng để phục vụ cho việc nghiên cứu phương án sáp nhập tỉnh”.

Ông Trần Ngọc Chính, nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam

Ngoài ra, vừa qua Quốc hội đã thông qua dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam; triển khai thực hiện các dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam; đường bộ cao tốc trục dọc, trục ngang… Do đó, nghiên cứu sáp nhập tỉnh ở thời điểm này là phù hợp, để những địa phương liền kề nhau, có văn hóa, phong tục tập quán tương đồng, thay vì cạnh tranh sẽ liên kết để phát huy các lợi thế, khắc phục cho nhau những hạn chế, tạo ra các động lực mới, phát huy nguồn lực đất đai, dân số, giúp kinh tế - xã hội của địa phương phát triển nhanh hơn, mạnh hơn và bền vững hơn.

Không chỉ căn cứ vào diện tích và dân số

Khi xây dựng phương án sáp nhập tỉnh, theo ông, tiêu chuẩn, tiêu chí gì cần đặc biệt chú ý?

Việc sáp nhập tỉnh là việc hệ trọng, cần phải xem xét kỹ lưỡng, thận trọng. Ngoài tiêu chuẩn, tiêu chí về diện tích, dân số, Quốc hội cũng ban hành Quy hoạch tổng thể quốc gia với 6 vùng kinh tế - xã hội, rồi quy hoạch các ngành, quy hoạch các tỉnh… Đây là dữ liệu đầu vào hết sức quan trọng để phục vụ cho việc nghiên cứu phương án sáp nhập tỉnh thuận lợi và phù hợp hơn. Ví dụ, theo quy hoạch, chúng ta đã phân cả nước có 6 vùng kinh tế, xã hội, gồm: Vùng trung du và miền núi phía Bắc, gồm 14 tỉnh; Vùng đồng bằng sông Hồng, gồm 11 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Vùng Bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung, gồm 14 tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư; Vùng Tây Nguyên, gồm 5 tỉnh; Vùng Đông Nam bộ, gồm 6 tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư; Vùng đồng bằng sông Cửu Long, gồm 13 tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư… Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của các vùng cũng hết sức rõ ràng, cụ thể. Vì thế, có thể căn cứ vào đó và các tiêu chí, tiêu chuẩn khác để xem xét tỉnh nào sáp nhập vào thì phù hợp, tạo được mối liên kết về kinh tế, cơ sở hạ tầng, truyền thống, lịch sử, văn hóa…

Ví dụ, Tây Nguyên có 5 tỉnh, sáp nhập lại thành mấy tỉnh thì phù hợp? Nếu sáp nhập Nghệ An với Hà Tĩnh lại làm một có phù hợp không? Thực tiễn hai địa phương này có nhiều điểm tương đồng với nhau cả về truyền thống lịch sử, văn hóa, cảnh quan và con người, cũng như hạ tầng kinh tế... Nếu hai địa phương đó liên kết lại làm một, liệu có tạo ra sự phát triển mới không? Tôi nghĩ là có! Tôi từng tham gia công tác quy hoạch tỉnh Nghệ An, thành phố Vinh và tỉnh Hà Tĩnh thì thấy, ở đây có dòng sông Lam rất đẹp, nếu kết nối với Nghi Xuân (Hà Tĩnh) để phát triển đô thị dọc hai bên bờ sông rất phù hợp. Tuy nhiên, do bên này sông Lam thuộc Nghệ An còn bên kia thuộc tỉnh Hà Tĩnh nên không thể tạo ra thành phố hai bên bờ sông Lam được. Bây giờ, nếu 2 tỉnh sáp nhập lại làm một, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội thành phố Vinh sẽ khác đi. Sông Lam khi đó có thể sẽ trở thành trục chính để phát triển đô thị dọc hai bên bờ sông, tạo ra diện mạo cảnh quan đô thị sinh động có giá trị cao về kinh tế và văn hóa. Chưa kể, khi sáp nhập lại, địa phương đã có sân bay Vinh, cảng nước sâu Vũng Áng, lại có mối liên kết giao thông kết nối Bắc - Nam tạo nên cực tăng trưởng kinh tế quan trọng của vùng Bắc Trung bộ và cả nước.

Sáp nhập tỉnh sẽ tạo ra động lực như thế nào để mở rộng không gian đô thị, vốn được coi là xu hướng phát triển tất yếu trong tương lai?

Ngày trước, khi chúng tôi nghiên cứu mở rộng hành chính Thủ đô Hà Nội, việc sáp nhập Hà Tây vào Hà Nội cũng có nhiều ý kiến khác nhau. Tuy nhiên, sau hơn 15 năm sáp nhập Hà Tây vào Hà Nội, giờ đây nhìn lại thấy rõ ràng tính hiệu quả của quá trình đô thị hóa. Khi Hà Tây chưa sáp nhập vào Hà Nội, không gian phát triển đô thị rất hạn chế, kết nối giao thông còn khó khăn. Nhưng sau khi sáp nhập Hà Tây vào, giờ đây, tốc độ đô thị hóa ở các quận, huyện thuộc Hà Tây cũ phát triển nhanh.

“Lúc này, trước Đại hội XIV của Đảng là thời cơ vàng để nghiên cứu, thực hiện việc sáp nhập tỉnh. Nếu chúng ta bỏ lỡ thời cơ này, việc sáp nhập sau này sẽ trở nên khó khăn hơn. Sáp nhập tỉnh, thành lại sẽ có đất đai, nhân lực để tạo ra các dư địa phát triển mới”. Ông Trần Ngọc Chính

Nghị quyết 06 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã nêu rõ: Đô thị hóa là tất yếu khách quan, là một động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững trong thời gian tới. Nghị quyết 06 cũng đề ra mục tiêu: Kinh tế khu vực đô thị đóng góp vào GDP cả nước khoảng 75% vào năm 2025 và khoảng 85% vào năm 2030. Tỷ trọng kinh tế số trong GRDP của các đô thị trực thuộc T.Ư đạt bình quân 25-30% vào năm 2025, 35-40% vào năm 2030. Bởi thế, việc sáp nhập các tỉnh cũng là giải pháp tăng tỷ lệ đô thị hóa. Tuy nhiên, việc sáp nhập tỉnh cần phải xem xét khoa học, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, phù hợp với tâm tư nguyện vọng của người dân.

Cảm ơn ông.