Pháo đài Đồng Đăng được công nhận Di tích Lịch sử Quốc gia - Kỳ 4: Ba ngày đêm máu lửa

TP - Cùng với mục tiêu đánh chiếm pháo đài Đồng Đăng, quân địch dồn lực lượng để bao vây, đánh chiếm cứ điểm hang Đền Mẫu án ngữ con đường dẫn đến thị trấn Đồng Đăng. Tại đây, quân và dân địa phương đã kiên cường bám trụ 3 ngày đêm chống lại quân xâm lược.

Mệnh lệnh thiêng liêng

Nhà ông Nguyễn Văn Bình (SN 1954) ở cạnh Đền Mẫu, khu Lò Rèn, thị trấn Đồng Đăng, huyện Cao Lộc, Lạng Sơn, cách biên giới Việt- Trung chưa đầy 1 km. Rạng sáng 17/2/1979, khi người dân đang ngon giấc thì bất chợt đạn pháo từ bên kia biên giới dội ầm ầm xuống thị trấn, khói mù mịt khiến các gia đình náo loạn. Vốn là lính trinh sát đóng quân tại tỉnh Cao Bằng đang lúc về nhà nghỉ phép, ông Bình nhanh chóng hô hoán gia đình và làng xóm chạy lên hang Đồng Đăng để tránh đạn. Khi đó vì hoảng hốt nên mọi người đều không kịp mang theo thứ gì. Lên đến hang thì gặp Đại đội Cảnh sát cơ động thuộc Ty Công an tỉnh Lạng Sơn cũng đang đưa từng tốp người dân địa phương di chuyển lên để tránh đạn pháo của địch. Sau khi xem giấy tờ quân nhân và biết là ông Bình là người địa phương nên được Đại đội chấp nhận bổ sung vào lực lượng chiến đấu và bảo vệ dân.

Tiền Phong Đại đội Cảnh sát cơ động Công an Lạng Sơn thời kỳ chiến sự biên giới 1979. Ảnh: tư liệu 1

Đại đội Cảnh sát cơ động Công an Lạng Sơn thời kỳ chiến sự biên giới 1979. Ảnh: tư liệu

Hang đá Đền Mẫu Đồng Đăng nằm lưng chừng núi khá rộng lại có nhiều lùm cây che khuất. Trong hang có khoảng 400 đồng bào đang co cụm ở phía góc trong. Anh em bộ đội, công an, dân quân tự vệ địa phương có khoảng 120 người họp bàn tác chiến, chia từng tổ, đội để canh gác và ngăn chặn địch tràn lên chiếm hang. Sáng 17/2 pháo cối của quân Trung Quốc bắn vào hang dữ dội khiến nhiều chiến sỹ hy sinh và bị thương. Khi ấy, có đồng đội hy sinh ở cửa hang lập tức có người khác cầm súng thay thế. Chiến sỹ Phùng Văn Hiền, Tiểu đoàn Cảnh sát cơ động bị những mảnh pháo găm đầy cơ thể suốt từ chân lên đến đỉnh đầu nhưng vẫn không rời vị trí kháng địch…

“Trong chiến tranh, giữa sự sống và cái chết chỉ cách nhau gang tấc và trước sinh mệnh của hàng trăm đồng bào, tôi cùng đồng đội bỗng có sức mạnh phi thường để đưa thương binh, người dân về phía sau an toàn…”.

Anh hùng LLVTND Triệu Quang Điện

“Liên tục trong ngày 17 và 18/2/1979, anh em phối hợp chia sẻ đạn dược cho nhau và luồn lách ở những vị trí để bắn tỉa. Mọi người bảo nhau cần phải tiết kiệm đạn, bắn đâu trúng đấy đề phòng cuộc chiến kéo dài. Khi đấy, anh em chủ yếu có súng AK, CKC, súng ngắn… Ban ngày, tôi cùng các chiến sĩ thay nhau canh gác cửa hang để đảm bảo quân Trung Quốc không xâm phạm tới tính mạng người dân. Nói là canh gác nhưng người phải nằm, phải bò từng gang để cảnh giới quân địch. Do số lượng người trong hang đông trên 600 người nên lương thực, nước uống cạn kiệt, cái đói, cái khát bủa vây làm nhiều người lả đi… Thế là anh em bàn nhau cử từng toán xuống khu vực thị trấn tìm thức ăn. Cũng may, điểm yếu của quân Trung Quốc là ban ngày hùng hổ nhưng đêm xuống thì co cụm vào nhau ở mỏm đồi cao thi thoảng bắn vài viên chỉ thiên dọa nạt. Chúng tôi theo sườn hang xuống nhà dân lấy được cái gì cũng tốt như củ lạc sống, su hào, cơm nguội…gom tất cả mang về hang cho anh em và người dân cầm cự…”, ông Bình chia sẻ.

Đường máu cứu dân

Tiền Phong Đền Mẫu Đồng Đăng trở thành điểm di tích lịch sử tâm linh nổi tiếng ở xứ Lạng. Ảnh: DC 1

Đền Mẫu Đồng Đăng trở thành điểm di tích lịch sử tâm linh nổi tiếng ở xứ Lạng. Ảnh: DC

Thời gian cố thủ tại hang Đền Mẫu thật gian nan, không ánh sáng, thiếu thức ăn, nước uống, nhất là người già, trẻ em lay lắt và sức lực anh em chiến sỹ suy kiệt nên lực lượng công an, bộ đội bàn tính phương án đưa đồng bào thoát ra ngoài càng sớm, càng tốt. Vào khoảng 22 giờ đêm 18/2 đã đưa được khoảng 20 người, phần lớn là người cao tuổi rời hang. Đến 20 giờ đêm 19/2 thì mọi người được lệnh rút lui toàn bộ.

Binh nhì Triệu Quang Điện (SN 1959, dân tộc Nùng), khi đó là chiến sỹ Đại đội Cảnh sát cơ động là người địa phương thông thạo địa hình lại dũng cảm hoạt bát nên được giao tiên phong cùng ông Nguyễn Văn Bình dẫn đường. Lúc này, quân địch đã chiếm được thị trấn Đồng Đăng và một số địa bàn xung quanh, rất dễ va chạm với địch nên mọi người lặng lẽ theo hàng lối trật tự rời khỏi hang, men theo dòng suối để ra quốc lộ 4B tới huyện Văn Quan theo tinh thần xử lý tình huống “Nếu trên đường đi bị địch đánh thì phải chia nhỏ từng tốp để mở đường máu đưa bằng được dân ra khỏi vòng vây”.

Tiền Phong Đại tá Triệu Quang Điện (bìa trái) cùng đồng đội ôn lại sự kiện bảo vệ dân ở hang Đền Mẫu Đồng Đăng. Ảnh: Duy Chiến 1

Đại tá Triệu Quang Điện (bìa trái) cùng đồng đội ôn lại sự kiện bảo vệ dân ở hang Đền Mẫu Đồng Đăng. Ảnh: Duy Chiến

Trò chuyện với phóng viên, ông Triệu Quang Điện, Đại tá, nguyên Trưởng Phòng Cảnh sát truy nã tội phạm Công an tỉnh Lạng Sơn nhớ lại và kể: Ngày đó, quân địch rất đông, hỏa lực mạnh, án ngữ nhiều nơi và đoàn người không tránh khỏi bị phục kích. Những chiến sỹ khỏe lấy hết sức để cõng những người bị thương ra khỏi vòng vây, một số đồng đội hy sinh ngay trước mặt. Nén lại nỗi đau, ông Bình, ông Điện cùng các chiến sĩ tiếp tục chiến đấu để đưa người dân về vùng an toàn. Đến sáng ngày 21/2, đoàn người mới đến được huyện Văn Quan…

Trong hành trình đưa dân từ hang Đền Mẫu về hậu cứ đã có 13 chiến sĩ Cảnh sát cơ động hy sinh cùng hàng chục người bị thương…

Viết tiếp chiến công

Cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Bắc kết thúc, Triệu Quang Điện được đề nghị thăng quân hàm vượt cấp từ Binh nhì lên Trung sỹ, giữ chức vụ Tiểu đội trưởng. Đến năm 1980, anh được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân khi vừa tròn 21 tuổi và đồng đội, nhân dân xứ Lạng trìu mến gọi bằng danh xưng “Anh hùng tuổi 20”.

Cuối năm 1988, Triệu Quang Điện công tác tại Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh Lạng Sơn. Đây cũng là thời điểm mà tất cả hàng hoá tập trung về tuyến biên giới, nạn cướp bóc hoành hành, Điện tiên phong đi đầu trong cuộc chiến xóa những băng cướp vùng biên có trang bị súng, lựu đạn. Suốt từ năm 1988 đến năm 1995, khi làm Đội trưởng Đội Trọng án rồi Phó trưởng Phòng Cảnh sát hình sự thì tên tuổi Triệu Quang Điện là khắc tinh của nhiều đối tượng hình sự khét tiếng. Đến 2002, Đại tá Điện được bổ nhiệm làm Trưởng phòng Cảnh sát cơ động Công an tỉnh Lạng Sơn rồi Trưởng phòng Cảnh sát truy nã tội phạm và nghỉ hưu năm 2017.

Còn ông Nguyễn Văn Bình, sau chiến sự 1979 trở lại quê hương xây dựng cuộc sống mới. Gia đình có tiệm ăn nhỏ cạnh Đền Mẫu Đồng Đăng. Mỗi dịp xuân về, ngoài du khách muôn phương thưởng thức những món ăn đặc sản địa phương thì có những cựu chiến binh, người ham tìm hiểu lịch sử tìm đến nghe ông kể chuyện chiến đấu, nhất là những tháng ngày bảo vệ 400 thường dân ở hang đá linh thiêng nơi biên cương xứ Lạng.

(còn nữa)

Đồng Đăng, rằm tháng Giêng Ất Tỵ 2025