Ông Musk 'mạnh mẽ cải tổ' hay vượt quyền?

Cắt giảm nhân sự liên bang, yêu cầu quyền truy cập vào dữ liệu nội bộ nhạy cảm của chính phủ, Ban Hiệu suất chính phủ (DOGE) vừa qua đã gây náo loạn tại Washington. Nhiều ý kiến cho rằng phạm vi quyền lực của DOGE chưa được xác định rõ ràng.

Tỉ phú Elon Musk, lãnh đạo DOGE - Ảnh: REUTERS

Ngay trong ngày đầu nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ra sắc lệnh thành lập DOGE với nội dung nhấn mạnh việc "hiện đại hóa công nghệ và phần mềm liên bang để tối đa hóa hiệu quả và năng suất của chính phủ".

Điều này đã đặt DOGE vào trung tâm của những cải cách lớn, đồng thời làm dấy lên nhiều tranh cãi về vai trò và ảnh hưởng của cơ quan này.

DOGE là chánh hay tà?

Chiến dịch tái cấu trúc của DOGE, dưới sự lãnh đạo của tỉ phú Elon Musk, đang khiến nhiều cơ quan chính phủ rơi vào tình trạng bất định.

Theo báo Washington Post, DOGE đã nhanh chóng kiểm soát và thay thế nhân sự chính phủ bằng các hệ thống tự động hóa khiến hàng ngàn công chức bị sa thải.

Cụ thể chỉ riêng tại Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID), hơn 10.000 nhân sự đang đứng trước nguy cơ mất việc, trong đó 500 người đã bị đình chỉ và 2.200 người đang chờ quyết định cho nghỉ phép.

Trong vòng ba tuần, DOGE đã áp dụng mô hình tái cơ cấu từng đơn vị, tập trung vào việc bổ nhiệm các nhân sự trung thành vào vị trí lãnh đạo, thu thập dữ liệu nội bộ bao gồm thông tin nhạy cảm và kiểm soát các nguồn tài chính liên bang.

Washington Post nhận định DOGE đang xóa bỏ những vị trí không phù hợp với chính sách của chính quyền Trump 2.0. Tuy nhiên các nhà quan sát cho rằng hoạt động của DOGE không chỉ nhằm giảm bớt nhân sự mà còn khẳng định quyền lực của chính quyền ông Trump đối với bộ máy chính phủ liên bang.

Trong bối cảnh này, một số quan chức tại các cơ quan liên bang bày tỏ lo ngại về sự thiếu minh bạch trong cách thức DOGE hoạt động.

Một quan chức không nêu tên tại USAID tiết lộ với tạp chí Time rằng nhóm nhân sự DOGE đã yêu cầu nhiều cuộc nói chuyện riêng với các nhân viên của cơ quan này, thậm chí kiểm tra bàn làm việc và chất vấn các quản lý về hoạt động nội bộ. Sau đó DOGE đã yêu cầu được tiếp cận các cơ sở dữ liệu nhạy cảm của USAID nhưng bị từ chối.

Đụng độ nhiều bên

Trong một quan điểm ngược lại, việc tỉ phú Elon Musk cải tổ bộ máy quan liêu liên bang với cách tiếp cận tốc độ như một start-up là điều đáng mừng với nhiều người.

"Elon đang làm rất tốt, anh ấy phát hiện ra việc gian lận, tham nhũng và lãng phí lớn", Tổng thống Trump đã lên tiếng ủng hộ mạnh mẽ hoạt động của DOGE. Sự kết hợp giữa hai nhân vật quyền lực này đã tạo ra những xáo trộn mạnh mẽ trong nền hành chính Mỹ.

Cây bút Michael Goodwin của báo New York Post đã dành lời khen ngợi cho quyết định rà soát lại ngân sách liên bang, nhấn mạnh rằng niềm tin của người dân Mỹ vào chính phủ trong nhiều thập niên qua đang bị xói mòn bởi những khoản chi tiêu bị lãng phí hoặc sử dụng sai mục đích.

Ông cũng cáo buộc cả hai đảng lớn đều có trách nhiệm trong tình trạng này, đồng thời nhấn mạnh nhiều viên chức nhà nước đang sống vượt quá mức lương của họ, trong khi tiền thuế của dân bị chi trả cho những khoản chi không hợp lý.

Hoạt động của DOGE đã gây tranh cãi quy mô lớn. Theo CNN, các động thái của DOGE đã dẫn tới nhiều vụ kiện, bao gồm đơn kiện từ Liên đoàn Công nhân viên chức chính phủ Mỹ nhằm ngăn chặn việc giải thể USAID.

Ngoài ra, 19 tổng chưởng lý Đảng Dân chủ đã đệ đơn kiện chính quyền ông Trump vì cho phép DOGE truy cập vào dữ liệu tài chính nhạy cảm. Trong một diễn biến khác, thẩm phán Paul Engelmayer đã yêu cầu tạm dừng quyền truy cập của DOGE vào hệ thống thanh toán liên bang do lo ngại về việc lạm dụng dữ liệu cá nhân của người dân.

Mặc dù vấp phải nhiều rào cản pháp lý, DOGE vẫn nhận được một số thắng lợi quan trọng.

Thẩm phán liên bang John Bates đã cho phép cơ quan này truy cập vào hệ thống dữ liệu của Bộ Lao động Mỹ, dù ông bày tỏ lo ngại về việc các nhân viên trẻ của DOGE thiếu kinh nghiệm trong xử lý dữ liệu nhạy cảm.

Những tranh cãi xung quanh DOGE chưa có dấu hiệu hạ nhiệt và tác động của cơ quan này đối với bộ máy hành chính liên bang vẫn đang là chủ đề gây chú ý tại Washington.

Trong thời gian tới, chính quyền của ông Trump sẽ tiếp tục thúc đẩy những thay đổi mạnh mẽ trong hệ thống liên bang, trong đó DOGE được xem là một công cụ đắc lực để thực hiện mục tiêu đó.

Tuy nhiên với những phản ứng dữ dội từ các cơ quan liên bang và những vụ kiện pháp lý liên tục xuất hiện, khả năng DOGE tiếp tục mở rộng quyền lực của mình mà không gặp phải rào cản là điều còn phải xem xét.