Những người Canada trách Mỹ 'bội bạc'

Lời đe dọa sáp nhập Canada làm bang thứ 51 của Mỹ cùng tuyên bố áp thuế của ông Trump khiến nhiều người Canada cảm giác bị phản bội.

Việc Tổng thống Mỹ Donald Trump liên tục đe dọa chủ quyền Canada và tuyên bố sẽ áp thuế 25% với hàng hóa của quốc gia này làm dấy lên làn sóng bàn tán và phản đối khắp Canada, quốc gia được coi là láng giềng, đồng minh thân cận nhất với Mỹ. Cổ động viên Canada đã la hét phản đối Mỹ trong trận khúc côn cầu gần đây.

Bài phát biểu trước toàn dân cuối tuần qua của Thủ tướng Justin Trudeau phản ánh cảm giác bị phản bội của nhiều người dân Canada, khi nhắc nhở người Mỹ rằng quân đội Canada đã kề vai sát cánh cùng quân đội Mỹ ở Afghanistan, giúp ứng phó vô số khủng hoảng từ cháy rừng California cho tới bão Katrina.

"Chúng tôi đã luôn sát cánh, chia sẻ đắng cay ngọt bùi cùng các bạn, những người dân Mỹ", ông Trudeau nói.

Matthias Neill, cư dân Toronto, trả lời phỏng vấn ngày 2/2. Ảnh: CBC

Robert Bothwell, giáo sư về lịch sử Canada và quan hệ quốc tế tại Đại học Toronto, cho rằng những hành động gần đây của Mỹ sẽ "gây ra hậu quả lâu dài".

"Người Mỹ không còn đáng tin nữa. Chuyện đòi sáp nhập Canada làm bang thứ 51 của Mỹ không chỉ phản ánh thái độ khinh thường, mà còn cho thấy cách đối xử với Canada như thể chúng tôi không tồn tại trên cõi đời này", ông nói.

Hai nước có mối quan hệ gắn bó lâu nay. Mỗi ngày có gần 2,5 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ được vận chuyển qua biên giới hai nước. Canada là điểm xuất khẩu hàng đầu của 36 bang Mỹ, trong khi 77% hàng hóa của Canada xuất sang Mỹ. Mỗi ngày có 400.000 người đi lại giữa biên giới quốc tế dài nhất thế giới. Hai bên hợp tác chặt chẽ về quốc phòng, an ninh biên giới, hành pháp, đồng thời có chung văn hóa, truyền thống và sở thích.

"Ông ấy muốn săn đuổi chúng tôi ư?" Doug Ford, thủ hiến tỉnh Ontario đông dân nhất Canada, nói. Ông cho hay những gì Mỹ đối xử với Canada gần đây giống như "bị người nhà đâm vào tim". "Tôi chưa từng nghe một công dân Mỹ nào nói rằng Canada là nguyên nhân của vấn đề", Ford nói.

Sau tuyên bố áp thuế của ông Trump, một số người Canada đang vận động sử dụng hàng nội địa thay thế cho sản phẩm Mỹ và nhiều người đang hủy kế hoạch tới Mỹ. Hiệp hội du lịch Mỹ cho biết quyết định áp thuế lên Canada có thể ảnh hưởng tới lượng du khách Canada tới thăm và mua sắm ở nước này. Năm ngoái, Mỹ ghi nhận 20,4 triệu lượt khách Canada.

"Những gì ông ấy đang làm là chưa từng có trong lịch sử và hủy hoại nghiêm trọng quan hệ song phương. Ông ấy đang làm xói mòn lòng tin của người dân Canada với Mỹ theo những cách khiến mối quan hệ trở thành khó hàn gắn", Daniel Beland, giáo sư ngành khoa học chính trị tại Đại học McGil tại Montreal, nhận xét.

Ông cho hay nhiều người Canada cảm thấy bị phản bội trước những lời đe dọa của ông Trump, nhất là trong bối cảnh hai nước có mối quan hệ kinh tế, văn hóa và địa lý gắn bó sâu sắc.

"Đây chắc chắn là thời điểm xấu nhất trong quan hệ Canada - Mỹ từ khi Canada thành lập năm 1867", Beland nói. "Lời ông ấy nói về sáp nhập Canada thành bang thứ 51 của Mỹ là cú đánh trực diện vào chủ quyền Canada. Dù việc này khó xảy ra, ông ấy cũng thể hiện thái độ không tôn trọng chủ quyền và thể chế của Canada".

Giới chức Canada cho hay nếu Mỹ áp thuế, họ cũng sẽ đáp trả với mức thuế 25% lên đồ uống, mỹ phẩm và các sản phẩm giấy của Mỹ. Trong giai đoạn hai, Canada sẽ áp thuế với nhiều mặt hàng hơn.

Ông Trump còn muốn áp thuế 10% đối với năng lượng Canada, quốc gia cung cấp hơn 4,3 triệu thùng dầu mỗi ngày cho Mỹ. Theo Cơ quan thông tin năng lượng Mỹ, quốc gia này tiêu thụ 20 triệu thùng dầu mỗi ngày, trong đó 13,2 triệu là sản xuất trong nước.

Thế nhưng ông Trump vẫn nhất quyết cho rằng Mỹ không cần Canada và tiếp tục nhắc lại việc sáp nhập Canada thành bang thứ 51 của Mỹ ngày 3/2. Phó tổng thống Mỹ JD Vance cũng chung quan điểm.

"Xin đừng nhắc lại với tôi chuyện Canada trở thành 'bạn tốt nhất' của Mỹ thế nào nữa. Tôi yêu mến Canada và có nhiều bạn bè người Canada. Nhưng liệu chính phủ Canada có dành đủ ngân sách cho quân sự theo mục tiêu NATO không? Họ có ngăn chặn được dòng ma túy chảy vào nước Mỹ không?", ông Vance viết trên X.

Người dân Canada mua sắm trong siêu thị Maple Leaf Gardens Loblaws, công ty tuyên bố sẽ loại bỏ một số sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ trên kệ hàng sau lời đe dọa áp thuế của ông Trump. Ảnh: Toronto Star

Để xoa dịu Mỹ, Canada đã công bố kế hoạch đảm bảo an ninh biên giới trị giá hàng tỷ USD, dù lượng người di cư và ma túy vào Mỹ qua ngả Canada ít hơn nhiều so với Mexico. Có điều, người dân Canada không cảm thấy khá hơn khi Mỹ tuyên bố hoãn áp thuế trong 30 ngày.

"30 ngày tạm ngừng phá hoại nền kinh tế của chúng ta để đổi lấy một số động thái ở biên giới nhằm ngăn chặn các vấn đề xuyên biên giới gần như không tồn tại", nhà báo Bruce Arthur của Tonronto Star mỉa mai trên mạng xã hội X.

Hồng Hạnh (Theo AP, Reuters)