Nhu cầu ghép tạng cao nhưng nguồn hiến tạng còn quá ít

Bộ Y tế nói Việt Nam ghép tạng nhiều nhất Đông Nam Á

Sáng 5.3, Bộ Y tế, Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người và các đơn vị phối hợp tổ chức hội thảo "Tăng cường vai trò truyền thông, vận động hiến tặng mô, tạng từ người hiến sau khi chết/chết não".

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho hay, Việt Nam có tỉ lệ ghép tạng cao nhất Đông Nam Á (hơn 1.000 ca/năm) nhưng tỉ lệ hiến tạng sau chết lại thuộc nhóm thấp nhất thế giới.

Ghép mô, tạng là thành tựu y học quan trọng, giúp cứu sống và cải thiện chất lượng sống cho hàng nghìn người bệnh suy tạng giai đoạn cuối. Nhưng theo thứ trưởng, hiện nay chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng cho hoạt động tư vấn hiến tặng mô, tạng từ người chết não, chết tim.

Chỉ một số bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng do chưa có chế độ đãi ngộ phù hợp. Công tác truyền thông dù đã được đẩy mạnh nhưng chưa đủ rộng và hiệu quả, nhiều người dân vẫn e ngại, hiểu biết hạn chế, thậm chí lo ngại về tâm linh, đạo đức.

"Ở nhiều nước phát triển, tư vấn hiến tặng mô, tạng tại bệnh viện là một phần quan trọng trong hệ thống y tế. Đội ngũ tư vấn được đào tạo bài bản, hưởng chế độ đãi ngộ hợp lý, giúp gia đình người bệnh hiểu rõ ý nghĩa nhân văn của hiến tạng và đưa ra quyết định đúng đắn. Đây là mô hình Việt Nam cần nghiên cứu, áp dụng phù hợp", Thứ trưởng Bộ Y tế nói.

Tổng số ca ghép tạng tại Việt Nam tính từ năm 1992 đến nay là hơn 9.500 trường hợp; tổng số người đăng ký hiến tạng trong cả nước là hơn 102.000 người.

Trong năm 2024, số lượng người đăng ký hiến mô tạng tăng nhanh, gấp 3 lần so với con số trước đó và số ca chết não hiến mô tạng đã tăng 173% so với năm 2023.

"Bên cạnh những thành tựu đạt được, hiện nay nguồn hiến tạng từ người chết/chết não vẫn khan hiếm, trong khi nhu cầu ghép tạng ngày càng tăng. Hàng nghìn người bệnh vẫn chờ đợi, nhiều người không có cơ hội vì thiếu nguồn hiến. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức cộng đồng còn hạn chế, công tác truyền thông, vận động chưa thực sự hiệu quả", Thứ trưởng Thuấn cho hay.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn phát biểu tại hội thảo. Ảnh: BVCC

Cần giáo dục về ý nghĩa của việc hiến tạng để cứu giúp người khác

Chia sẻ kinh nghiệm về hoạt động hiến mô tạng tại Nhật Bản, ông Shinozaki Naoshi - Tổng Giám đốc điều hành và Chủ tịch Nikko Academy Inc - khẳng định, không ai mong muốn làm tổn thương cơ thể người thân của mình. Vì vậy, cần giáo dục về ý nghĩa của việc hiến tạng để cứu giúp người khác.

"Cần tạo ra "chuẩn mực mới của cuộc sống" một cách có nhận thức và hiểu biết và mỗi quốc gia có cách hiểu riêng (văn hóa, tôn giáo…) cần được tôn trọng", ông Shinozaki Naoshi chia sẻ.

Theo ông, nguyên tắc chính cho hiến tặng mô tạng là đảm bảo đủ nguồn hiến tặng cho bệnh nhân; cung cấp mô tạng an toàn cho người bệnh; phân phối công bằng đến các bệnh nhân cần điều trị.

Chuyên gia Nhật Bản khuyến nghị Việt Nam cần tiếp tục xây dựng khung pháp lý; tiếp tục giáo dục về hiến tặng và phẫu thuật ghép mô tạng; giáo dục cộng đồng; đào tạo chuyên môn cho nhân viên y tế… Đồng thời, thiết lập hệ thống đăng ký hiến tạng, mọi người đều có thể đăng ký (thông qua quá trình cấp phép CCCD, giấy phép lái xe, thẻ bảo hiểm y tế...) để từ đó, nhân viên y tế có thể kiểm tra thông tin từ bệnh viện khi có người hiến tặng tiềm năng.

Cho phép người chết tim hiến tạng

PGS.TS Đồng Văn Hệ - Phó Giám đốc Bệnh viện Việt Đức, Giám đốc Trung tâm Điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người - cho hay, dự kiến trong năm nay sẽ thực hiện sửa đổi, bổ sung Luật Hiến mô tạng 2026, trong đó cho phép người chết tim hiến tạng.

Đồng thời, hoàn thiện và trình Bộ Y tế ban hành các quy định về tiêu chí đưa vào danh sách chờ ghép quốc gia; tiêu chí cấp cứu của người chờ ghép tim, gan, phổi, tụy, thận… và họp hội đồng điều phối định kỳ", ông Hệ chia sẻ.