Người góp công lớn đổi mới sử học

Giáo sư Đinh Xuân Lâm được biết đến rộng rãi trong và ngoài nước như là một trong 'tứ trụ' của nền sử học Việt Nam hiện đại.

Một số tác phẩm của GS Đinh Xuân Lâm - Ảnh: BTC

Các chuyên gia, nhà sử học hàng đầu cùng ngồi lại ghi nhận những đóng góp to lớn của GS Đinh Xuân Lâm (1925 - 2017) với nền sử học nước nhà tại tọa đàm do Trường Đại học LKhoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội phối hợp với Hội Khoa học lịch sử Việt Nam tổ chức vào ngày 25-2.

Người đưa cái nhìn mới về Hồ Chí Minh

GS.TS Nguyễn Văn Khánh cho biết GS Đinh Xuân Lâm còn được ghi nhận ở các nghiên cứu về cuộc đời, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ các hoạt động bí mật ở nước ngoài đến tư tưởng độc lập dân tộc và bao trùm hơn cả là anh hùng giải phóng dân tộc - danh nhân văn hóa thế giới.

PGS Đinh Quang Hải nói ngay từ những năm 1990, những nghiên cứu của GS Đinh Xuân Lâm đã mang tầm nhìn khái quát khi xem xét công lao và những đóng góp vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ trong phạm vi của Việt Nam mà còn cả trong tiến trình của phong trào cách mạng thế giới.

Điều đó giúp người đọc vừa có thể hiểu được đầy đủ và toàn diện hơn về tầm vóc vĩ đại của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh đối với dân tộc Việt Nam, vừa hiểu rõ những ảnh hưởng to lớn của Người với tư cách một danh nhân văn hóa với phong trào giải phóng dân tộc chống chủ nghĩa thực dân ở các nước thuộc địa trên thế giới.

Tháo nút thắt trong nghiên cứu sử học

GS.TS Hoàng Anh Tuấn nhận định GS Đinh Xuân Lâm đã để lại một di sản thật đồ sộ với hơn 500 nghiên cứu đã công bố, bao trùm nhiều vấn đề của khoa học lịch sử, đặc biệt là lịch sử Việt Nam cận đại (từ khi thực dân Pháp xâm lược đến Cách mạng Tháng 8 thành công) và hàng nghìn học trò thành danh.

Nhưng nổi bật nhất chính là những đóng góp đổi mới sử học.

GS Đinh Xuân Lâm - Ảnh: NGÔ VƯƠNG ANH

GS.TS Nguyễn Văn Khánh cho biết với các nhân vật lịch sử, nhất là những nhân vật đang tồn nghi như Nguyễn Tri Phương, Hoàng Diệu, hoặc có những ý kiến trái chiều như Phan Thanh Giản, Tôn Thất Thuyết, Nguyễn Văn Tường, các nghiên cứu của GS Đinh Xuân Lâm khai thác tư liệu, nhất là tư liệu mới, đồng thời sử dụng phương pháp tiếp cận đa chiều, đặt trong bối cảnh và điều kiện lịch sử cụ thể để phân tích.

Từ đó rút ra những nhận xét toàn diện, khách quan, giàu sức thuyết phục và gỡ những điểm rối, những "nút thắt" trong nghiên cứu sử học, góp phần đưa đến nhận thức khoa học phù hợp và tiệm cận với thực tế lịch sử.

Chia sẻ với Tuổi Trẻ, PGS.TS Đỗ Bang nói những nhân vật cận đại như Nguyễn Văn Tường chắc tới nay chưa ai nghiên cứu vượt qua GS Đinh Xuân Lâm.

Ông kể trước đó sử chính thống nói Nguyễn Văn Tường rời bỏ cuộc kháng chiến chống Pháp, chỉ có Tôn Thất Thuyết mới yêu nước.

Nhưng qua nghiên cứu những sử liệu mới tìm thấy, GS Đinh Xuân Lâm khẳng định Nguyễn Văn Tường không đi theo vua Hàm Nghi không phải là rời bỏ kháng chiến mà tuân lệnh chỉ của thái hậu Từ Dũ và vua Hàm Nghi tìm cách bảo vệ những di sản kinh thành Huế...

Qua nhiều hội thảo và bài viết, GS Đinh Xuân Lâm đã giúp khôi phục thanh danh Nguyễn Văn Tường. Khu lưu niệm Nguyễn Văn Tường bao gồm lăng mộ và đền thờ được công nhận di tích cấp tỉnh, Quảng Trị đặt tên ông cho một con đường bên sông Hiếu ở TP Đông Hà.

PGS.TS Đinh Quang Hải nói những nhận định, đánh giá về triều Nguyễn như "tối phản động", "cõng rắn cắn gà nhà" thịnh hành từ những năm 1950 - 1970 thì đến nay hầu như không còn nữa.

Thay vào đó, giới nghiên cứu nhìn nhận bên cạnh những hạn chế, sai lầm, "tội lỗi", triều Nguyễn còn có những đóng góp với lịch sử dân tộc trong việc mở mang thống nhất bờ cõi cũng như với văn hóa nước nhà. Điều này nhờ vào sự đổi mới sử học từ những năm 1990 mà GS Đinh Xuân Lâm góp công lớn.