Kỳ tài đất Việt: Người duy nhất khiến Tần Thủy Hoàng nể phục, đúc tượng trấn ải

Người được nhắc đến chính là Lý Ông Trọng (tên thật là Lý Thân).

Theo sử liệu, vào thời Hùng Vương thứ 18, một vị quan ở làng Chèm (nay thuộc Bắc Từ Liêm, Hà Nội) vì bảo vệ dân lành mà chẳng may đánh chết tên lính huyện. Nhiều quan triều đình muốn khép ông tội chết, nhưng vua không nỡ ra tay vì ấn tượng với tài đức hơn người của ông.

Đại Việt sử ký toàn thư mô tả, ông cao 2 trượng 3 thước (gần 2 mét), khí chất đoan dũng, khác với người thường. Dưới thời Thục Phán An Dương Vương, ông giúp vua đánh tan quân xâm lược nhà Tần.

Sau khi đánh bại đội quân xâm lược của Tần Thủy Hoàng, nhằm cải thiện mối bang giao với nước Tần, Thục Phán An Dương Vương cử Lý Ông Trọng đi sứ phương Bắc. Tần Thủy Hoàng thấy ông uy nghi, dũng lược như thần nên mừng lắm, bèn chọn làm võ tướng, phong đến chức Tư lệnh hiệu úy (chức quan võ cao nhất trong triều).

Năm 221, Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Hoa. Lý Ông Trọng được phái đến trấn giữ đất Lâm Thao (tỉnh Cam Túc ngày nay). Thời đó, mặc dù Tần Thủy Hoàng uy danh nghìn vạn dặm, biên giới phía Bắc luôn bị quân Hung Nô quấy nhiễu. Quân Tần có Vạn Lý Trường Thành nhưng vẫn nhiều phen khốn đốn, chống đỡ liên miên.

Uy danh của Ông Trọng khiến quân Hung Nô khiếp đảm. Bởi thế, suốt thời gian ông cầm quyền chỉ huy quân đội nhà Tần ở đó, chúng không dám động binh. Cả vùng biên ải bình yên khiến Tần Thủy Hoàng vui mừng sắc phong Lý Ông Trọng làm Vạn Tín hầu và gả công chúa dù ông là người ngoại tộc.

Dù nhận được sự sùng kính của nhà Tần, Lý Ông Trọng chưa bao giờ thôi nhớ về quê hương. Ông viện cớ để xin vua Tần cho mình trở về thăm quê.

Sau khi ông đi, quân Hung Nô biết tin liền quay trở lại tấn công nước Tần. Tần Thủy Hoàng buộc phải cử sứ giả sang Âu Lạc mời ông quay trở lại cầm quân. Nhưng vì tuổi đã cao lại quá nặng lòng với đất nước, Lý Ông Trọng nhất định không đồng ý.

Để tránh phiền nhiễu, Lý Ông Trọng trốn biệt vào rừng, vua Thục phải nói với sứ giả rằng ông đã chết. Tần Thủy Hoàng không tin, dọa sẽ đem quân tấn công, đòi tìm được xác của Lý Ông Trọng mới tin. Cuối cùng, không còn cách nào khác, ông phải tự tử để được chết trên mảnh đất quê hương.

Sau khi tìm thấy xác, biết chắc Lý Ông Trọng đã chết, Tần Thủy Hoàng cho đúc pho tượng đồng khổng lồ hình Lý Ông Trọng, đặt ở cửa Tư Mã, kinh đô Hàm Dương. Mỗi khi thấy quân Hung Nô từ xa kéo đến, hàng chục binh lính Tần lại dùng sức đẩy cho bức tượng cử động. Từ xa, quân Hung Nô lầm tưởng Lý Ông Trọng còn sống nên sợ hãi bỏ chạy tháo thân, không dám bén mảng tới nước Tần nữa.

Với những công lao to lớn đóng góp vào công cuộc dựng nước và giữ nước thời Thục An Dương Vương cũng như những chiến tích giúp Tần Thủy Hoàng diệt trừ Hung Nô nên sau khi mất, Lý Ông Trọng được nhân dân tôn Thánh và lập đền thờ.

Đến hàng trăm năm sau, danh tiếng của Lý Ông Trọng vẫn được lan truyền khắp nơi. Vua nhà Đường - Triệu Xương đã xây đền thờ ông, quanh năm hương khói. Năm 860, Cao Biền còn sang Việt Nam sửa sang, xây lại đền thờ cho Lý Ông Trọng, tôn xưng ông là Lý hiệu úy. Ngôi đền hiện nằm ở xã Thụy Phương, huyện Từ Liêm, Hà Nội (tức làng Chèm ngày nay).