Hai thập kỷ dịch sử thi Tây Nguyên
Ông A Jar trong 20 năm dịch trên 35 bài sử thi Tây Nguyên với mong muốn giữ lại tinh hoa, nét văn hóa đang dần mai một cho con cháu đời sau.
Ngày gần Tết, trong khi mọi người trang hoàng, dọn dẹp nhà cửa chuẩn bị đón năm mới, ông A Jar vẫn chăm chú ngồi trước máy tính nghe những đoạn băng ghi âm, rồi ghi chép. Thỉnh thoảng người đàn ông Xê Đăng đăm chiêu suy nghĩ, lục lọi, lần giở những trang sách cũ trên mặt bàn, rồi mỉm cười tỏ vẻ hài lòng.
"Tôi cố gắng chuyển tải những câu chuyện ý nghĩa về dân tộc mình cho thế hệ trẻ", ông A Jar nói. Là người dân tộc Xơ Đăng, song từ thời tiểu học, ông đã biết nói tiếng Ba Na. Lớn lên, "dịch giả" mới tiếp cận vốn từ người vợ Ba Na.
Càng đọc, ngâm cứu sử thi của dân tộc mình, ông chợt nhận ra có nhiều câu chuyện mang ý nghĩa răn dạy, giáo dục như Ti jang kang rơ-kai, nghĩa Tay làm miệng mới có ăn. Ý tưởng dịch sử thi sang tiếng Việt được hình thành khi ông làm hội thẩm nhân dân.
Sử thi Tây Nguyên kết hợp nhiều thủ pháp nghệ thuật giữa nói vần, ca dao, tập trung dạy con cho người đạo đức để sống tốt với nhau, chăm chỉ trong, biết quý trọng người giỏi...
Năm 2000, ông A Jar trở thành dịch giả chuyên nghiệp khi tham gia vào Dự án "Điều tra, sưu tầm, bảo quản, biên dịch, xuất bản kho tàng sử thi Tây Nguyên" do Viện Khoa học Xã hội Việt Nam thực hiện.
Sau khi nghe nghệ nhân hát kể sử thi, ông A Jar ghi âm lại, rồi phiên âm và phiên dịch. Ban đầu ông phải viết bằng tay, mất nhiều thời gian. Một năm ông chỉ gỡ băng ghi âm, dịch được 3 bộ sử thi, mỗi bộ từ 400 đến 700 trang.
Khi có máy tính, một năm ông có thể dịch được 4 bộ sử thi. Gặp những câu, từ khó hiểu, A Jar phải đạp xe hàng chục km, vào các thôn làng vùng sâu, gặp người hát kể để hỏi cho rõ nghĩa.
Năm 2005, Dự án "Điều tra, sưu tầm, bảo quản, biên dịch, xuất bản kho tàng sử thi Tây Nguyên" kết thúc, ông A Jar tiếp tục phiên âm, dịch các bài sử thi với tiến sĩ Nguyễn Tiến Dũng, giảng viên cao cấp trường Đại học Sư phạm TP HCM.
Sau hàng chục năm, già A Jar đã dịch trên 35 bộ sử thi của người Ba Na và trên 10 bộ sử thi của người Xê Đăng. Ngoài ra, ông đã sưu tầm, phiên dịch và bản các sách về truyện cổ người Ba Na, Xơ Đăng ở Kon Tum; Trò chơi dân gian của người Xơ Đăng; Lời nói vần của người J'rai ở Kon Tum; Câu đố Ba Na... và chuẩn bị xuất bản các đầu sách khác về văn hóa dân gian.
Trong kho tàng văn hóa người Tây Nguyên, ông A Jar ấn tượng với bộ sử thi Dăm Giông vì công trình thể hiện đầy đủ cuộc sống của người dân Ba Na và những câu nói tôn trọng những người có học, có đạo đức như Người tài giỏi thì ngồi trên ghế, người dốt thì ngồi dưới sàn, người lười biếng thì ngồi dưới đất...
Những năm gần đây, ông A Jar tiếc nuối khi lớp trẻ không còn mặn mà với sử thi của dân tộc mình. Hàng chục năm trước, mỗi làng có hàng chục người biết hát kể nay chỉ còn vài người. Tuy nhiên, vì đam mê văn hóa dân gian, già A Jar đi đâu cũng có cuốn sổ nhỏ để khi nghe được những câu nói vần, ca dao, truyện cổ tích....
Ông Đinh Su Giang, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Kon Tum, đánh giá cao những công trình, tác phẩm của già A Jar và hy vọng các trường dân tộc nội trú, dân tộc phổ thông trên địa bàn tỉnh Kon Tum sẽ đưa những tác phẩm của già A Jar vào các hoạt động ngoại khóa về văn học nghệ thuật để cho học sinh hiểu thêm văn hóa của dân tộc mình.
Trần Hóa
Tổng Bí thư Tô Lâm kết thúc tốt đẹp chuyến thăm cấp Nhà nước Cộng hòa Kazakhstan
20:45 07/05/2025Chuyến thăm của Tổng Bí thư Tô Lâm mở ra triển vọng hợp tác hiệu quả, thực chất giữa Việt Nam và Kazakhstan, vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định, phát triển tại khu vực.
Bàn giao Mái ấm Công đoàn cho đoàn viên có hoàn cảnh khó khăn
15:45 07/05/2025Hà Nội – Có 3 đoàn viên Công đoàn có hoàn cảnh khó khăn huyện Sóc Sơn được nhận hỗ trợ Mái ấm Công đoàn. Việc này càng ý nghĩa khi diễn ra vào Tháng Công nhân.
Thêm hai trường đại học thay đổi cách tính điểm IELTS, SAT
16:00 06/05/2025Trường đại học Kiến trúc Hà Nội, trường đại học Xây dựng Hà Nội thay đổi cách tính điểm IELTS và SAT trong kỳ tuyển sinh năm 2025.
Thời tiết ngày 2/5: Nhiều khu vực mưa rào và dông, có nơi mưa trên 60mm
12:45 06/05/2025Ngày 2/5 - ngày thứ ba trong kỳ nghỉ lễ, ở khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ, cục bộ có nơi mưa to với lượng mưa từ 15-30mm, có nơi trên 60mm.
Nhiều doanh nghiệp ở Bình Dương tiếp tục tuyển dụng lao động sau lễ
09:00 06/05/2025Bình Dương - Doanh nghiệp trong các khu công nghiệp vẫn đang nhận hồ sơ phỏng vấn tuyển dụng lao động sau kỳ nghỉ lễ 30.4 và 1.5.
Mưa dông gia tăng ở TPHCM
08:45 05/05/2025Từ nay đến ngày 14/5, mưa dông ở TPHCM có xu hướng xuất hiện nhiều và thường xuyên hơn. Cơ quan khí tượng dự báo gió mùa Tây Nam sẽ được thiết lập ở khu vực phía Nam. Đây là tín hiệu rõ rệt cho sự chuyển mùa từ mùa khô sang mùa mưa ở Nam bộ (bao gồm TPHCM).
Kịp thời chi trả chế độ, chính sách về thực hiện sắp xếp bộ máy
22:45 03/05/2025Bộ Chính trị yêu cầu kịp thời chi trả theo chế độ, chính sách về thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy theo quy định.
Hàng vạn người xếp hàng chiêm bái xá lợi Phật, nhiều người vượt 1.700km
13:45 03/05/2025Sáng 3/5, hàng vạn người đổ về chùa Thanh Tâm (huyện Bình Chánh, TP.HCM) trong ngày đầu tiên xá lợi Phật – bảo vật quốc gia Ấn Độ – được mở cửa chiêm bái. Ghi nhận của PV Báo Điện tử VTC News, từ sáng sớm, chùa Thanh Tâm – nơi được chọn làm điểm tôn trí chính thức xá lợi Phật – đã kín đặc người. Dòng người trải dài từ cổng vào đến khu chính điện, tay chắp trước ngực, ánh mắt thành kính hướng về khám thờ xá lợi. Nhiều Phật tử lớn tuổi vượt quãng...
Bổ nhiệm, phân công, chỉ định nhân sự ở TPHCM
01:45 03/05/2025Trong tuần qua, TPHCM đã triển khai nhiều quyết định nhân sự quan trọng.
