Đặc phái viên 'Tây học' có thể giúp Nga hàn gắn kinh tế với Mỹ

Từng học tập và làm việc ở Mỹ, đặc phái viên Dmitriev được kỳ vọng giúp Moskva và Washington khôi phục hợp tác kinh tế sau loạt lệnh trừng phạt.

Sau cuộc đàm phán hôm 18/2 tại Arab Saudi giữa phái đoàn Nga và Mỹ bàn về giải pháp hòa bình cho chiến sự Ukraine, một thành viên đoàn Nga ở lại và gặp Thái tử Arab Saudi Mohammed bin Salman. Đó là Giám đốc Quỹ Đầu tư Quốc gia Nga (RDIF) Kirill Dmitriev, người trước đó đã tham gia cuộc họp với phía Mỹ.

Sự xuất hiện của ông Dmitriev tại sự kiện gây nhiều chú ý, bởi ông không phải là quan chức ngoại giao Nga, nhưng lại ngồi cùng Ngoại trưởng Sergei Lavrov và Yuri Ushakov, cố vấn chính sách đối ngoại của Tổng thống Vladimir Putin, để thảo luận với phía Mỹ, gồm Ngoại trưởng Marco Rubio, Cố vấn An ninh Quốc gia Mike Waltz và Đặc phái viên tổng thống về Trung Đông Steve Witkoff.

Các quan chức Mỹ cho rằng mối quan hệ lâu năm giữa ông Dmitriev và Thái tử Arab Saudi góp phần mở đường cho đàm phán với Nga diễn ra. Ông Dmitriev đại diện Moskva để nêu luận điểm về đầu tư, nhấn mạnh doanh nghiệp Mỹ tổn thất 300 tỷ USD khi phải rời thị trường Nga theo lệnh trừng phạt liên quan vấn đề Ukraine, nhằm kêu gọi Washington cải thiện quan hệ kinh tế.

"Vai trò chính, nhiệm vụ chính mà ông Dmitriev được Tổng thống Putin giao phó là thúc đẩy người Mỹ dỡ bỏ áp lực trừng phạt. Đó là công việc của ông ấy", cựu thứ trưởng ngoại giao Nga Andrei Fedorov nói với NBC News.

Giám đốc RDIF Kirill Dmitriev trước cuộc gặp Mỹ - Nga tại Riyadh, Arab Saudi ngày 18/2. Ảnh: Reuters

Ông Dmitriev sinh năm 1975 tại Kiev, Ukraine, khi quốc gia này vẫn thuộc Liên Xô. Ông học trung học tại Mỹ theo diện trao đổi sinh viên giữa hai bên, tốt nghiệp cử nhân kinh tế tại Đại học Stanford và thạc sĩ quản trị kinh doanh tại Trường Kinh doanh Harvard những năm 1990.

Dmitriev từng làm việc tại ngân hàng đầu tư Goldman Sachs, công ty tư vấn quản trị McKinsey & Company ở Mỹ, lãnh đạo một số quỹ đầu tư tư nhân lớn, tham gia giao dịch với công ty quốc tế ở Nga. Ông về Moskva năm 2000, làm cho quỹ đầu tư do Mỹ thiết lập để đầu tư vào kinh tế Nga.

Ông Putin được cho là biết đến ông Dmitriev trong giai đoạn là thủ tướng Nga nhiệm kỳ 2008-2012 thông qua sự giới thiệu của các quan chức ngân hàng quốc doanh Nga. Nga năm 2011 thành lập RDIF, tổ chức phụ trách hoạt động đầu tư nước ngoài, và Dmitriev được ông Putin bổ nhiệm làm giám đốc.

Sau sự kiện Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, phương Tây áp hàng loạt lệnh trừng phạt Moskva để đáp trả, khiến nhu cầu đầu tư vào nước này cũng giảm theo. Nhiều tỷ phú Phố Wall và nhà quản lý tài sản nổi tiếng rời hội đồng cố vấn RDIF.

RDIF chuyển hướng sang các thị trường khác. Ông Dmitriev thường xuất hiện trong các cuộc đàm phán làm ăn giữa Nga với Vùng Vịnh.

Một cựu quan chức RDIF nói với FT rằng chính trị và kinh tế luôn song hành và "trên con đường của Arab Saudi, Dmitriev luôn là số một". Quan hệ giữa ông Dmitriev và hoàng gia Arab Saudi phát triển khi Riyadh căng thẳng với phương Tây liên quan vụ nhà báo Jamal Khashoggi bị sát hại ở Thổ Nhĩ Kỳ năm 2018.

"Ông ấy là trung gian với nhiều bên khác nhau tại Vùng Vịnh", Alexandra Prokopenko, chuyên gia tại Trung tâm Carnegie về Nga và Âu - Á, bình luận. "Ông ấy hiểu các lãnh đạo Arab, biết ai có tiền và quan tâm điều gì".

Các mối quan hệ làm ăn tại Vùng Vịnh được cho là còn giúp Dmitriev tiếp cận đội ngũ thân cận của Tổng thống Mỹ Donald Trump trong nhiệm kỳ một.

Đến năm 2022, các quỹ đầu tư quốc gia tại Trung Đông chiếm 2/3 số cổ phần chính phủ nước ngoài nắm giữ tại Nga, theo dữ liệu từ nền tảng theo dõi các quỹ đầu tư quốc gia Global SWF. RDIF cho biết họ đã mang về hơn 26 tỷ USD đầu tư cho kinh tế Nga, nhưng cơ cấu các thỏa thuận của RDIF không được công khai.

Sau khi Nga mở chiến dịch ở Ukraine cuối tháng 2/2022, Bộ Tài chính Mỹ thông báo trừng phạt ông Dmitriev và RDIF vì "là đồng minh của ông Putin". Bà Natalya Popova, vợ ông Dmitriev, cũng bị trừng phạt vì "bị nghi có quan hệ thân thiết với con gái ông Putin". Giám đốc RDIF dần ít xuất hiện trên truyền thông.

Sau khi ông Trump đắc cử năm 2024, ông Dmitriev "trở lại sân khấu". Ông ca ngợi "sự lãnh đạo quyết đoán" của Tổng thống Mỹ khi ông chủ Nhà Trắng ký hàng loạt sắc lệnh hành pháp ngay đầu nhiệm kỳ.

Một giám đốc tài chính cấp cao Mỹ mô tả Dmitriev là người "thông minh phi thường", có thể dễ dàng hòa nhập vào các hội nhóm của phương Tây.

"Nhiều người Nga nói tiếng Anh tốt, nhưng không hiểu cách nghĩ của chúng tôi", người này bình luận với NBC News. "Ông ấy thực sự là người đã dành nhiều thời gian với phương Tây, đặc biệt là Mỹ, có cảm nhận khá tốt về cách chúng tôi xử lý thông tin".

Vai trò của Dmitriev càng thể hiện rõ khi ông xuất hiện ở Riyadh. Cố vấn Ushakov nói ông Dmitriev tham gia thảo luận "về các vấn đề kinh tế". Một nguồn thạo tin cho biết ông Dmitriev đã thuyết phục ông Putin phát triển quan hệ với ông Trump dựa trên các cơ hội làm ăn, và giám đốc RDIF được trao cơ hội để tỏa sáng.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp giám đốc RDIF Kirill Dmitriev tại Điện Kremlin, Moskva ngày 13/1. Ảnh: AFP

Tổng thống Putin ngày 23/2 ký sắc lệnh bổ nhiệm Dmitriev làm đặc phái viên về hợp tác đầu tư và kinh tế quốc tế. RDIF cho biết ông Dmitriev "sẽ tiếp tục phát triển hợp tác với cả các quốc gia đang phát triển và phương Tây, trong đó có Mỹ".

Với vị thế đặc phái viên, ông Dmitriev sẽ có vai trò chính thức hơn trong phái đoàn đàm phán của Nga. Dù chưa rõ cuộc đàm phán tại Arab Saudi có đề cập Mỹ dỡ lệnh trừng phạt Nga hay không, cựu thứ trưởng Fedorov tin ông Dmitriev cuối cùng sẽ đạt mục tiêu này.

"Khi được giao nhiệm vụ, ông ấy sẽ hoàn thành", ông Fedorov nói.

Như Tâm (Theo FT, WSJ, NBC News)