Cuộc chiến phòng vệ của ông Trump

Quyết định mở đầu nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Mỹ Donald Trump - áp thuế nặng với hàng hóa Canada, Mexico và Trung Quốc, cũng như chống nhập cư bất hợp pháp, là để phòng vệ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, Washington D.C., vào hôm 31-1 - Ảnh: Reuters

Song tác động cuối cùng không phải các nước này bị thiệt hay nước Mỹ được lợi, mà là một bên thứ ba.

Nếu chỉ dừng lại ở quyết định áp thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa từ Canada và Mexico, và 10% đối với hàng từ Trung Quốc, nhiều người có thể cho rằng ông Trump đang khơi mào một cuộc chiến kinh tế.

Tuy nhiên, theo giải thích của Nhà Trắng ngày 1-2, đây không phải hành động nhằm tấn công kinh tế, mà xuất phát từ mong muốn của ông Trump trong việc "chấm dứt làn sóng nhập cư bất hợp pháp và ngăn chặn ma túy".

Nhà Trắng khẳng định đây là bước đi "quyết đoán nhằm đặt an toàn của người dân Mỹ và an ninh quốc gia lên hàng đầu", đồng thời nhấn mạnh chính quyền chỉ "đang sử dụng các công cụ sẵn có" để thực hiện mục tiêu này.

Mối đe dọa từ ma túy

Ma túy đã trở thành một vấn nạn nghiêm trọng tại Mỹ từ giữa thập niên 1960 - từ cần sa, LSD, heroin, cocaine... và nay là fentanyl.

Theo Nhà Trắng, ba nước nói trên được xem là cửa ngõ của dòng người nhập cư trái phép và các loại ma túy vào Mỹ.

Ông Trump khẳng định đây là biện pháp mạnh nhằm "buộc Mexico, Canada và Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về cam kết ngăn chặn nhập cư bất hợp pháp, đồng thời kiểm soát fentanyl và các loại ma túy khác tràn vào nước Mỹ".

Đây không phải lần đầu tiên ông Trump thể hiện lập trường cứng rắn với fentanyl. Hơn nửa tháng trước, vào ngày 17-1, khi chưa chính thức nhậm chức, ông đã gọi điện cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và "thảo luận về vấn đề cân bằng thương mại, fentanyl, TikTok và nhiều chủ đề khác". Giờ đây, khi đã nhậm chức, ông quyết định hành động.

"Các quan chức Trung Quốc đã không thực hiện các biện pháp cần thiết để ngăn chặn dòng chảy của các hóa chất này... dẫn đến tình trạng khẩn cấp quốc gia, bao gồm cả một cuộc khủng hoảng sức khỏe cộng đồng" - thông cáo Nhà Trắng nhấn mạnh. Văn bản này cũng nêu rõ hậu quả nghiêm trọng: "Hàng trăm nghìn người Mỹ đã tử vong do dùng thuốc quá liều".

Từ góc nhìn này, nếu Trung Quốc là nguồn sản xuất chính thì Mexico và Canada cũng có liên quan, do đó cùng bị áp thuế trừng phạt.

Nhà Trắng cáo buộc thẳng thừng: "Các tổ chức buôn bán ma túy tại Mexico có một mối liên minh không thể dung thứ với Chính phủ Mexico. Chính phủ Mexico đã tạo điều kiện để các băng đảng này tham gia vào hoạt động sản xuất và vận chuyển các loại ma túy nguy hiểm".

Cụm từ "mối liên minh" và tính từ "không thể dung thứ" là những ngôn từ nặng nề khi đề cập đến một chính quyền khác. Nhà Trắng còn khẳng định: "Mối liên minh này gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của Mỹ".

Đối đầu với hai láng giềng

Trước cáo buộc từ Nhà Trắng, Tổng thống Mexico, bà Claudia Sheinbaum Pardo, đã phản bác trên nền tảng X: "Chúng tôi kiên quyết bác bỏ những lời vu khống mà Nhà Trắng đưa ra nhằm chống lại Chính phủ Mexico về việc liên minh với các tổ chức tội phạm, cũng như bất kỳ ý đồ can thiệp nào vào lãnh thổ của chúng tôi".

Bà đưa ra số liệu để khẳng định lập trường: "Trong bốn tháng qua, chính phủ chúng tôi đã thu giữ hơn 40 tấn ma túy, bao gồm 20 triệu liều fentanyl. Ngoài ra, cảnh sát cũng đã bắt giữ hơn 10.000 người có liên quan đến các nhóm này".

Không dừng ở đó, bà còn phản công ông Trump: "Nếu có một "liên minh" nào đó thì đó chính là các kho vũ khí của Mỹ, nơi cung cấp vũ khí hạng nặng cho các nhóm tội phạm này, như Bộ Tư pháp Mỹ đã chỉ ra hồi tháng 1 năm nay".

Hoạt động buôn bán vũ khí hạng nặng mà tổng thống Mexico nhắc đến liên quan đến Keith Octavio Rodriguez Padilla - 39 tuổi, cư trú tại Rialto (California, Mỹ).

Trong nhiều năm, Padilla cầm đầu đường dây cung cấp súng tiểu liên và súng phóng lựu từ các kho vũ khí ở bang California, Arizona và Nevada. Ngày 13-1, theo Bộ Tư pháp Mỹ, Tòa án quận Nam California đã tuyên phạt Padilla 19,5 năm tù.

Tổng thống Mexico tiếp tục chỉ trích: "Nếu Chính phủ Mỹ thực sự muốn giải quyết tình trạng tiêu thụ fentanyl nghiêm trọng ở nước họ, họ có thể tập trung vào việc trấn áp nạn buôn bán ma túy trên đường phố các thành phố của họ".

Bà cũng nhấn mạnh nguyên nhân sâu xa của cuộc khủng hoảng opioid tại Mỹ: "Hơn nữa, đại dịch chất thuốc phiện tổng hợp (opioid) ở Mỹ bắt nguồn từ việc kê đơn bừa bãi loại thuốc này, được Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm (FDA) cho phép".

Thông báo của Nhà Trắng cũng đề cập đến Canada không chỉ là một trung tâm phân phối mà còn là nguồn sản xuất fentanyl. Trước cáo buộc này, Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã có phản ứng mạnh mẽ.

Trong cuộc họp báo sáng 1-2, ông tuyên bố: "Canada sẽ áp thuế 25% đối với 155 tỉ USD hàng hóa của Mỹ... Thuế quan nhắm vào Canada sẽ gây nguy hiểm cho việc làm của quý vị, có thể dẫn đến việc đóng cửa các nhà máy lắp ráp ô tô và các cơ sở sản xuất khác của Mỹ, đồng thời làm tăng chi phí sinh hoạt - từ thực phẩm tại các cửa hàng tạp hóa đến giá xăng tại các trạm nhiên liệu".

Trong khi đó, Trung Quốc đã lên tiếng đe dọa đưa vụ việc ra Tổ chức Thương mại thế giới.