Bỏ cấp huyện, làm gì để cấp xã mạnh hơn?

Nếu không tổ chức cấp huyện, cần làm gì để cấp xã mạnh lên, đảm bảo hiệu lực quản lý? Tuổi Trẻ giới thiệu ý kiến của các chuyên gia về vấn đề này.

Người dân làm thủ tục tại UBND phường 15, quận Phú Nhuận, TP.HCM - Ảnh: T.T.D.

Cần làm gì để cấp xã mạnh lên, đảm bảo hiệu lực quản lý? Tuổi Trẻ trân trọng giới thiệu ý kiến của các chuyên gia về vấn đề này.

* TS NGUYỄN SĨ DŨNG (nguyên phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội):

Nghiên cứu sáp nhập một số xã để có quy mô đủ lớn

TS NGUYỄN SĨ DŨNG

Việc nghiên cứu bỏ cấp huyện đặt ra yêu cầu nâng cao năng lực quản lý của chính quyền cấp xã. Bởi khi đó, cấp xã sẽ phải tiếp nhận nhiều nhiệm vụ hơn và đóng vai trò quan trọng hơn trong hệ thống quản lý hành chính.

Để đảm bảo chính quyền cấp xã có thể vận hành hiệu quả, cần thực hiện một loạt giải pháp đồng bộ.

Trước hết, cần phân quyền mạnh mẽ, giao thực quyền cho cấp xã. Hiện nay nhiều công việc của cấp xã vẫn phụ thuộc vào sự phê duyệt của cấp huyện do cơ chế "song trùng trực thuộc".

Khi bỏ cấp huyện, cấp xã phải được trao quyền tự quyết rõ ràng hơn trong các lĩnh vực như cấp phép kinh doanh, quản lý đất đai, an sinh xã hội và giải quyết tranh chấp dân sự.

Điều này giúp chính quyền xã chủ động hơn và tránh tình trạng ách tắc do phải chờ chỉ đạo từ cấp trên.

Một trong những vấn đề quan trọng cần tính đến là nghiên cứu sáp nhập một số xã để có quy mô đủ lớn, tương thích với quyền năng mới. Nếu vẫn giữ nguyên hệ thống các xã nhỏ lẻ, việc quản lý sẽ trở nên manh mún, khó vận hành hiệu quả.

Do đó, cần sáp nhập các xã có quy mô nhỏ để hình thành các đơn vị hành chính đủ lớn, giúp tối ưu hóa bộ máy và nâng cao năng lực quản lý. Việc sáp nhập cần dựa trên các tiêu chí hợp lý như dân số và diện tích phù hợp, tính đồng nhất về địa lý, văn hóa, kinh tế và khả năng cung cấp dịch vụ công hiệu quả hơn cho người dân.

Bên cạnh đó, tăng cường nguồn lực cho cấp xã là điều kiện tiên quyết để bảo đảm hiệu quả quản lý. Cần có cơ chế điều chỉnh ngân sách theo hướng tăng nguồn thu trực tiếp cho cấp xã, đồng thời có chính sách thu hút, đào tạo cán bộ có năng lực để đáp ứng yêu cầu mới.

Việc ứng dụng công nghệ số, hiện đại hóa quản lý cũng đóng vai trò quan trọng. Chính quyền điện tử và chuyển đổi số cần được đẩy mạnh để giúp cấp xã vận hành hiệu quả hơn, nâng cao chất lượng phục vụ người dân, tiết kiệm nhân lực, hạn chế tình trạng quan liêu và nhũng nhiễu.

Đồng thời, việc tái cơ cấu bộ máy hành chính cấp xã cần được thực hiện đồng bộ với quá trình cải cách. Khi cấp huyện bị xóa bỏ, chính quyền cấp xã phải đảm nhận một số chức năng trước đây do huyện thực hiện. Nếu không có sự sắp xếp hợp lý, bộ máy hành chính có thể rơi vào tình trạng quá tải hoặc hoạt động kém hiệu quả. Vì vậy, việc tinh giản biên chế cần đi đôi với nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ thay vì chỉ đơn thuần cắt giảm số lượng.

Cuối cùng, cơ chế giám sát và trách nhiệm giải trình cần được tăng cường để bảo đảm chính quyền cấp xã hoạt động minh bạch, hiệu quả. Đồng thời cần khuyến khích sự tham gia của người dân vào quá trình giám sát thông qua các cơ chế phản hồi, đánh giá chất lượng dịch vụ công…

* GS ĐẶNG HÙNG VÕ (nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường):

Cấp xã có thể cấp sổ đỏ cho người dân

GS ĐẶNG HÙNG VÕ

Việc nghiên cứu bỏ cấp hành chính trung gian - cấp huyện - là xu hướng tích cực và tất yếu. Hiện nay khi khoa học, công nghệ thông tin phát triển, việc quản lý nhà nước từ cấp trung ương, cấp tỉnh đến cấp xã là hoàn toàn thuận lợi.

Bỏ cấp huyện sẽ tạo ra được nhiều thuận lợi như tạo không gian rộng hơn để phát triển kinh tế, xã hội mà không bó hẹp trong ranh giới lãnh thổ của quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh. Đồng thời tạo ra môi trường rộng lớn hơn để thu hút tiềm năng, nguồn lực để phát triển. Đây là thuận lợi rất lớn trong điều kiện phát triển kinh tế hội nhập ngày càng rộng lớn.

Nhiều người đặt vấn đề nếu bỏ cấp huyện thì có thể chuyển cho cấp xã thực hiện các thủ tục về đất đai, trong đó có cấp sổ đỏ cho người dân hay không? Với điều kiện về hạ tầng số hiện nay, khi được đẩy mạnh, tăng cường, nhất là hoàn thiện hệ thống dữ liệu kết nối, thực hiện thủ tục toàn trình từ trung ương, tỉnh đến xã thì việc này hoàn toàn có thể.

Hiện nay, nhiều thủ tục hành chính quan trọng đã được giao về cho công an cấp xã thực hiện như cấp, đổi giấy phép lái xe, thủ tục đăng ký xe, làm căn cước công dân, đăng ký thường trú… Đây chính là những tiền đề quan trọng để có thể nghiên cứu. Quan trọng nhất là đội ngũ cán bộ cấp xã cần phải được tăng cường.

Phải lựa chọn đúng, trúng cán bộ thực sự năng lực, trình độ, đáp ứng được yêu cầu công việc trong tình hình mới. Bổ sung các điều kiện, kinh phí, cơ sở vật chất để cấp xã đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.

Đi kèm với đó là nghiên cứu, rà soát, bổ sung vị trí việc làm, chế độ chính sách (tuyển dụng, sử dụng, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, thang bảng lương...) đối với đội ngũ cán bộ, công chức làm việc ở cấp xã…

* TS BÙI NGỌC HIỀN (Học viện Cán bộ TP.HCM):

Tổ chức theo phương thức tản quyền

TS BÙI NGỌC HIỀN

Năm 2019, tôi từng đề xuất TP.HCM sau khi xây dựng thành công đô thị thông minh thì đề xuất trung ương cho thí điểm chính quyền hai cấp (cấp thành phố và cấp phường) ở nội thành.

Quận không tổ chức theo cấp hành chính mà tổ chức các cơ quan theo phương thức tản quyền ở từng khu vực.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, việc bỏ cấp huyện cần phải nghiên cứu kỹ, toàn diện trên các địa bàn đô thị, nông thôn, biên giới, hải đảo vì giữa các địa bàn này có những đặc điểm, tính chất khác nhau.

Ngoài ra, khi bỏ cấp huyện sẽ tạo tác động xã hội lớn, vì đây là mắt xích quan trọng trong quản lý nhà nước, thực hiện nhiều thủ tục hành chính, dịch vụ công liên quan đến người dân, doanh nghiệp trên cả nước.

Theo tôi, nếu bỏ cấp huyện thì cần linh hoạt trong tổ chức bộ máy và cơ chế hoạt động của chính quyền địa phương phù hợp với từng địa bàn, khu vực.

Những đô thị lớn nên tổ chức thành các phân khu đô thị. Hà Nội, TP.HCM có thể đề xuất trung ương cho đẩy nhanh việc thành lập các thành phố trực thuộc.

Bên cạnh đó, cần đề xuất mô hình quản lý phù hợp ở nội thành. Trước mắt có thể tổ chức các cơ quan của thành phố theo phương thức tản quyền ở từng khu vực.

Còn với các tỉnh, khi không còn cấp huyện thì nên tổ chức các cơ quan theo phương thức tản quyền. Các cơ quan này không có thẩm quyền riêng mà đại diện chính quyền tỉnh giám sát thi hành Hiến pháp, pháp luật và điều phối, liên kết phát triển kinh tế - xã hội giữa các xã trong từng khu vực nhất định.

Ngoài ra khi bỏ cấp huyện, cần hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo tinh thần minh định quyền hạn, trách nhiệm cụ thể với chính quyền các cấp tỉnh, cấp xã; đồng thời cụ thể đến từng quy trình, thủ tục hành chính để không làm gián đoạn công tác phục vụ nhân dân.

Việc cấp bách là phải xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp với yêu cầu của mô hình mới. Khi bỏ cấp huyện, hầu hết các nhiệm vụ sẽ chuyển về cấp xã, sẽ làm thay đổi phương thức quản lý, tác nghiệp của đội ngũ.

Trong giai đoạn đầu, cấp xã được tăng cường đội ngũ từ huyện. Về dài hạn cần tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, đồng thời phải đảm bảo chế độ chính sách và các điều kiện làm việc cho đội ngũ này.