'Đại kế hoạch' của ông Trump đã đầu xuôi với Ukraine, chờ đuôi lọt với Trung Quốc?

Ukraine chỉ là chương khởi đầu trong đại kế hoạch của ông Trump để nước Mỹ phải được tôn trọng trở lại trên thế giới. Cuộc cạnh tranh với Nga, đặc biệt Trung Quốc, sẽ nằm ở các chương kế tiếp.

Tổng thống Ukraine Zelensky (trái) đã tranh thủ thiết lập quan hệ cá nhân từ khi ông Trump chưa đắc cử, nhưng điều đó dường như không mang lại hiệu quả như kỳ vọng - Ảnh: REUTERS

Thông tin Ukraine chấp nhận thỏa thuận khung về cùng Mỹ khai thác khoáng sản tại nước này là một tin tức sốt dẻo. Người Ukraine thở phào, nhẹ nhõm khi cho rằng đã loại được những điều khoản bất lợi, song họ lại không có điều khoản đảm bảo an ninh cụ thể nào từ Washington như Kiev mong muốn.

Đó là một "thắng lợi" bước đầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong "đại kế hoạch" mà ông đã vạch ra để nước Mỹ được tôn trọng trở lại trên thế giới.

Ông Trump: một tổng thống - doanh nhân

Phần lớn chỉ trích Tổng thống Trump vì các động thái với Nga xuất phát từ góc nhìn địa chính trị chiến lược. Tuy nhiên, những người chỉ trích dường như đã quên rằng xuất thân của ông Trump không phải là một chính trị gia, nên cách nhìn nhận vấn đề hoàn toàn khác.

Thậm chí có khi trong giai đoạn này, ông Trump còn muốn truyền thông xây dựng hình ảnh mình như một tổng thống Mỹ thân Nga, bởi điều đó sẽ đem lại lợi thế đàm phán cho ông.

Trong cuốn hồi ký xuất bản lần đầu năm 1987, ông Trump từng viết: "Phong cách đàm phán của tôi khá đơn giản và dễ hiểu. Tôi đặt mục tiêu rất cao và sau đó không ngừng thúc đẩy để đạt được nó".

Những gì ông đúc kết trong quyển sách đó vẫn tiếp tục được áp dụng cả khi làm tổng thống lần đầu và lần thứ hai này.

Với khẩu hiệu "Nước Mỹ trên hết" và "Làm cho nước Mỹ vĩ đại trở lại", ông Trump đã thể hiện rõ mục tiêu mỗi việc chính quyền của ông làm đều phải có lợi ích của Washington trong đó.

Đặt mục tiêu kết thúc cuộc xung đột Nga - Ukraine một cách nhanh chóng, ông đã áp dụng triết lý đàm phán trong kinh doanh của mình để đạt được điều đó.

Thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraine là một ví dụ. Sau khi đưa ra ý tưởng, ông cùng các quan chức liên tục gây sức ép, bắn tiếng có thể ngừng viện trợ và đẩy lên đỉnh điểm bằng chỉ trích Ukraine.

Kết quả là, Tổng thống Volodymyr Zelensky phải xuống nước, nói rằng Kiev sẵn sàng cho một thỏa thuận nhanh chóng với Mỹ.

Ukraine sẽ phải chấp nhận mất đất?

Ông Zelensky với tấm bản đồ thể hiện các khoáng sản của Ukraine trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông - Ảnh: REUTERS

Quan điểm của Nga về kết thúc cuộc chiến ở Ukraine đã được nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Mới đây nhất, ngày 23-2, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nhấn mạnh Matxcơva "sẽ không bán" các vùng lãnh thổ mà nước này đang kiểm soát ở Ukraine dưới bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào.

Đó dường như là một lời nhắc nhở đến nước Mỹ về lập trường của Nga: không trả lại đất, không cho Ukraine vào NATO, nhưng vào Liên minh châu Âu thì có thể được.

EU và Ukraine tin rằng việc nôn nóng kết thúc chiến sự - điều nghiễm nhiên sẽ được xem như thành tựu đối ngoại vượt bậc nếu xảy ra trong 100 ngày đầu tiên của ông Trump, sẽ khiến Mỹ chấp nhận để Nga kiểm soát lâu dài các lãnh thổ Ukraine đang bị chiếm đóng.

Điều này không phải không có cơ sở. Tại trụ sở NATO ngày 12-2, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tuyên bố tư cách thành viên NATO cho Ukraine là điều không thực tế, và rằng Kiev nên từ bỏ hy vọng giành lại toàn bộ lãnh thổ từ Nga, thay vào đó chuẩn bị cho một giải pháp hòa bình qua đàm phán.

Cố vấn an ninh Waltz, khi được hỏi liệu Mỹ có chấp nhận viễn cảnh Matxcơva tiếp tục kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine sau xung đột, đã ám chỉ rằng Mỹ và Nga sẽ bắt đầu thảo luận việc này.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio thì nói rằng Ukraine và EU sẽ được tham gia "ở một số giai đoạn nhất định" trong đàm phán kết thúc xung đột. Hiểu theo một cách khác, bây giờ, khi Mỹ đang mặc cả với Nga, họ chưa cần châu Âu.

Người ta tin rằng hai bên này (EU và Ukraine) sẽ góp mặt khi Nga không thỏa hiệp, hoặc khi đến giai đoạn Mỹ cần EU đảm bảo sẽ cho Kiev gia nhập khối.

Bước chạy đà cho cuộc đối đầu với Trung Quốc

Quan hệ Nga và Trung Quốc vẫn chưa cho thấy các dấu hiệu đang có vấn đề, sau những động thái gần đây của Mỹ - Ảnh: REUTERS

Người Mỹ biết rõ việc Nga vẫn trụ được đến hôm nay bất chấp "cơn sóng thần trừng phạt" là nhờ các đồng minh, đối tác như Trung Quốc, Iran và cả Triều Tiên.

Sâu xa hơn, theo tờ Neue Zürcher Zeitung của Thụy Sĩ, Ukraine chỉ là một quân bài của Mỹ trong cuộc chiến toàn cầu nhắm vào Trung Quốc - đối thủ hàng đầu và có năng lực thách thức vị thế siêu cường số một của Mỹ.

Bằng cách tiếp cận Matxcơva trước và lăm le cuộc chiến thương mại với Bắc Kinh, Washington dường như tin rằng họ có thể khiến Nga đặt lên bàn cân mối quan hệ với Trung Quốc và Mỹ.

Người Mỹ cũng cho rằng với các lợi ích đan xen trong kết thúc cuộc chiến tại Ukraine, Nga sẽ giữ khoảng cách khi họ khởi động cuộc đối đầu mạnh mẽ hơn nữa với Trung Quốc.

Hẳn nhiên, Nga và Tổng thống Vladimir Putin nhìn ra được việc đó, lý giải cho cuộc điện đàm với Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 24-2 theo đề xuất của Matxcơva.

Theo Điện Kremlin, phía Nga đã nhấn mạnh quan hệ với Trung Quốc sẽ không thể bị ảnh hưởng bởi "nước thứ ba", đồng thời thông báo về các cuộc tiếp xúc gần đây với Mỹ. Đó là những tín hiệu trấn an từ Matxcơva, còn việc Bắc Kinh có đủ yên lòng hay không là một vấn đề khác.

Lịch sử cho thấy khi Liên Xô mà Nga là quốc gia kế thừa hiện nay và Trung Quốc gặp trục trặc, Bắc Kinh đã quay sang Washington với cuộc ngoại giao bóng bàn và chuyến thăm của Tổng thống Richard Nixon đến Trung Quốc năm 1972.